22.04.2020
Av. Melis DULKADİR
Uyarlama, sözleşmenin kurulduğu aşamada edimler arasındaki dengenin koşulların değişmesi nedeniyle bozulması neticesinde yeni koşullara uyarlanması olarak tanımlanmaktadır (Halûk Burcuoğlu, Hukukta Beklenmeyen Hal ve Uyarlama, Filiz Kitabevi, İstanbul 1995, s. 2).
TBK’nun “Aşırı İfa Güçlüğü” başlıklı 138. maddesi, “Sözleşmenin yapıldığı sırada taraflarca öngörülmeyen ve öngörülmesi de beklenmeyen olağanüstü bir durum, borçludan kaynaklanmayan bir sebeple ortaya çıkar ve sözleşmenin yapıldığı sırada mevcut olguları, kendisinden ifanın istenmesini dürüstlük kurallarına aykırı düşecek derecede borçlu aleyhine değiştirir ve borçlu da borcunu henüz ifa etmemiş veya ifanın aşırı ölçüde güçleşmesinden doğan haklarını saklı tutarak ifa etmiş olursa borçlu, hâkimden sözleşmenin yeni koşullara uyarlanmasını isteme, bu mümkün olmadığı takdirde sözleşmeden dönme hakkına sahiptir. Sürekli edimli sözleşmelerde borçlu, kural olarak dönme hakkının yerine fesih hakkını kullanır.” hükmünü ihtiva etmektedir.
TBK 138. Maddesi kira sözleşmeleri özelinde kira uyarlama davası olarak uygulama alanıbulmaktadır.
‘’Kira Uyarlama’’ davası açabilmek için gerekli şartlar şu şekildedir.
- Taraflarca öngörülemeyen ve öngörülmesi mümkün olmayan olağanüstü bir durum söz konusu olmalıdır. (COVID-19 salgını kira sözleşmelerinin yapıldığı sırada taraflarca öngörülmeyen ve öngörülmesi de beklenmeyen olağanüstü bir durum teşkil etmektedir. Bu durumun (= salgının) borçludan kaynaklanmadığı da aşikardır. )
- Söz konusu güç durum, şartlar aleyhine değişen tarafından kaynaklanmamalıdır.
- Bu koşullarda mevcut sözleşme doğrultusunda borcun ifasını beklemek dürüstlük kuralına aykırılık teşkil etmelidir. ( COVID – 19 virüsünün uyarlama talep edecek tarafa ve sözleşmeye olan etkisi açısından somut olaya göre değerlendirme yapılmalıdır.)
- Borçlunun borcunu henüz ifa etmemiş veya ifanın aşırı ölçüde güçleşmesinden doğan haklarını saklı tutarak ifa etmiş ( ihtiraz-i kayıt ile ifa etmiş) olması gerekmektedir.
- Yargıtay Kararları uyarınca; kira sözleşmesi uzun süreli olmalıdır.(1 yıllık sözleşmeler, ve ya bitimine 1 yıldan az bir süre kalmış sözleşmeler kapsam dışındadır.)
Uyarlama davalarında görevli mahkeme Sulh Hukuk Mahkemeleri, yetkili mahkemeler kiralananın bulunduğu yer mahkemesidir. Bu koşulların tamamının varlığı halinde borçlu, hâkimden sözleşmenin yeni koşullara uyarlanmasını isteyebilecek, bu mümkün olmadığı takdirde ise fesih hakkını kullanabilecektir. Sözleşmenin yeni koşullara uyarlanması için yasal yollara başvurulması halinde uyarlama, tarafların edimleri arasındaki denge gözetilerek yapılacaktır.
